İşte bizim yolumuz
DOĞRU YOL / SIRAT-I MÜSTEQÎM
Muzaffer CAN
Allah'ın Kuranında her gün beş defa okunan Fatiha suresinde bizden kendisine “إهدنا الصراط المستقيم صراط الذين انعمت عليهم bize doğru yolu hidayet et/ nasip et ” diye yalvarmamızı istediği yol, bu öyle kutsi bir yol ki Allah Kuranında 43 yerde bu yoluna gitmemizi emretmiştir.
İlk sure Fatiha da iki ayetin ikincisinde de “Senin nimet verdiklerinin yoluna ulaştır bizleri” diyoruz. En’am suresi 161. ayetinde de “قل إننى هدانى ربى إلى صراط مستقيم دينا قيما ملة إبراهيم حنيفا وما كان من المشركين De ki: Muhakkak Rabbim bana doğru yolu, hiçbir afeti olmayan, İbrahim’in şirk karışmayan dinini din olarak hediye etti, ve o müşriklerden değildi.” buyurup bu yolun din yolu olduğunu da bildirmiş oluyor.
Yine Bakara 142, 213 ayetleriyle Enam 39 da dilediğine hidayet edeceğini, dilediğini de sapıttıracağını gayet net bildirir. Enam 161de, “de ki: Rabbim gerçekten bana dosdoğru yol olarak, İbrahim’in Hanif dinini hediye etmiştir” buyurmakla şu insanoğluna en büyük lutfunu bahseder. İmam Matüridî burada şu önemli ayrıntıyı anlatır:
“Kesaî (hedanî) lafzını (gösterdi) diye yorumlamaktadır. Ama bu, gayet uzak bir ihtimaldir. Çünkü o anlamı (kulların hiçbir isteği olmadan) “Rahmanın sırf kendi lutfu ile bağışlamış olduğu şey” yerine kullandı. Halbuki gösterme ve açıklamada bu yoktur. Ancak açıklama şunu göstermektedir: Rasülüllah sav. Hidayetin gösterici olduğunu ve ona nasıl ulaşılacağını açıklıyordu. Sonra Allah onun sevdiklerine hidayet etmesinin mümkün olamadığını beyan ederek, إنك لاتهدى من أحببت ولكن الله يهدى من يشاء” sen sevdiklerine hidayet edemezsin fakat Allah dilediğine hidayet eder” (Kasas 56) buyuruyor. Bu da “gösterme ve açıklamayı değil” hidayet ve başarının Allahtan kullarına bir ikram olduğunu gösterir. يمنون عليك أن أسلموا قل لا تمنوا علي إسلامكم بل الله يمن عليكم أن هداكم للإيمان İslam oldular diye sana minnet duymanı isterler. De ki: İslam oluşunuzu başıma kakmayın, belki Allah sizi imana kavuşturduğu için sizin minnet duygusu çekmenizi ister.(Hucurat 17) Eğer “gösterme ve açıklama” için olsaydı yine Allahtan olurdu. Sonra haber veriyor ki onlar Rasülüne değil Allaha minnet duyarlar. (Te’vilat-ül Kur’an, 5/161)
Kuranda en çok “yol” anlamına gelen kelimelerden biri de “sebil” السبيلkelimesidir. Kuranda 47 yerde sebil kelimesi geçer. Yine bu kelimelerden biri de “Minhâc”tır, yine bir diğeri de “Şeriat” tır. Her nerede gelirse gelsin, esas anlamını kaybedip mecazi ve terim anlamı duruma hakim olur.