Seyahatnamesi
ile ünlü 17. yy seyyahlarından asıl adı Derviş Mehmet Zillî olan Evliya Çelebi
Karaman’a da uğramış kent hakkında geniş bilgiler vermiştir. Bu yazımızda,
Evliya Çelebi’nin Seyahatnamede anlattığı Karaman merkezdeki bazı abidelere
değineceğiz.
Karaman
Kalesi, Karaman’ın ortasında, üç katlı, birinci katı çok sağlam (Şeddadî ),
çıkılması, aşılması çok zor bir kaledir. İç kale, yüksek topraklı bir bayır
üzerine dört köşe sağlam iri taşla yapılmıştır. İç kalenin cirmi 8 ( satıh
mesahası ) 600 adımdır. 8 büyük kulesi vardır, Dört tarafı derin ve enli
hendektir. Batıya bakan tek bir kapısı vardır. Ağaç köprü ile geçilir. Üç kat
demir kapılıdır. Bu kapının iki tarafında olan duvar taşlarının her birinde
celi yazı ile Allah’ın güzel isimleri yazılmıştır. Kale komutanı ( dizdarı )
burada oturur. İçinde küçük toprak dam örtülü 46 evden ve camiden başka bir şey
yoktur. Bu iç kale, dış tarafından bir kat daha kale ile çevrilmiştir Bu orta
hisar denilen müdevver ( yuvarlak, değirmi halde ) ve sağlam bir kaledir. Bunu da başka bir
hendeği vardır. Cirmi ( işgal ettiği
alan ) 1700 adımdır. Kulelerinin hepsinin sayısı 40’tır. İki kapısı vardır.
Batı tarafındakine Yol Kapısı, kıble ( güney )tarafındakine Pazar Kapısı
derler. Bir de büyük şehri saran üçüncü kat büyük bir kalesi vardır.
Bir de bu
büyük şehri saran üçüncü kat büyük bir kalesi vardır. Çepeçevirme 7000 adımdır.
Bu kalenin 140 kulesi ve 9 kapısı vardır. Kıbleye bakan Emildenli Kapı, doğuya
bakan, Seki Çeşme Kapısı, yine doğuya bakan Şam Kapısı, batıya bakan Kör Soğuk
Kapısı, Hz. Mevlana Validesi Türbesi dibinde Parmak Kapı, güneye bakan Toplar
Kapısı, Kıble tarafında İmaret Kapısı, yine güneye bakan Emir Ahmet Kapısı,
kıble tarafında Tekke Kapısı’dır. Bu büyüklükte olan ribat (askeri kışla)
içinde 32 mahalle, 53 mihrap ( cami ve mescid ),7080 toprak ev vardır.
Camilerin
cemaati en çok olanı araste ( Bedesten) içindeki Hazreti-i Mevlana’nın Validesi
Camii’dir. Bu caminin içinde Mevlana’nın anası (medfun) defnedilmiştir. Burası
bir Mevlevi âsitânesidir.(1) Kapısının üzerinde tarihi kitabesi yazılıdır. Yeni
Cami ve Hacı Beyler Cami, Hacıoğlu Camii minaresizdir.
Nuh Paşa
Camii gayet sanatlı ve nakışlı, kargir yapı, kubbeli bir camiidir. Kubbesi
kurşun örtülüdür. Bunun mevzun (biçimli, düzgün oranları uygun) minaresi gibi
minare hiçbir şehirde yoktur. Havlusundaki fıskiye ve şadırvan sel sebil gibi
bol su akıtıp cemaat abdestlerini tazeleyip Cenâb-ı Hakka yaklaşırlar. Caminin
kapısı üstünde, ayet-i Karahisari tarzında altunla ve laciverdle yazılmış ve
süslenmiştir. Seyrine doyum olmaz. aydınlık ve ferah bir camidir. Bu şehirde
bundan başka kurşunlu cami yoktur. Dik Basan Camii minaresizdir. Karabaş Cami
minareli ve bir tekkesi vardır. Ortahisar’ın Pazar kapısının iç yüzünde
minaresi tamam Boyalıkadı Cami’niin kubbesi yüksektir amma kiremitle örtülüdür.
Bahsedilen
bu camilerden başka 53 tane mescit ve medreseler vardır. Musa Bey Medresesi ve
diğer medreselerin hepsinde cemaatle namaz kılınır. Karamanoğlu İbrahim Bey
Medresesi’nin bir minaresi vardır. Burası gelene gidene hususi misafirlere
herkese açık bir nimeti bol imarettir. Hz. Mevlana Validesi’nin Medresesi gayet
mamur, evkafı ve talebeleri çoktur. Bu medresenin Simav’daki Kızıl Medrese’ den
başka benzeri yoktur. Müfti Medresesi’nin kapısının üzerinde sahibinin adı
yazılı. Kazalpa Mahallesinde Şeyh Ali Sultan …,
Karaman’da bir Darül Kurra( tecvid öğreten kurum ) Karamanoğlu İmareti,Valide İmareti,Karabaş
Tekkesi İmareti….
Karamanda
minnetsiz Evae dedğimiz hanalr da vardır. Çarşı Hanı, Nuh Paşa Hanı, sultan Aladdin
Hanı gibi tanınmış hanlardan bahsetitği giib Evliya Çelebi, Hamam olarak da
Nuri Pşa Hamamı,Seki Çeşme Hamamı,Hamamı Kadim ve Karaman Hocası Molla Fenari
Hazretlerinin nazargahi hamamıdır ki, hasta giren şifa bulup çıkar ve
Karamnoğlu beylerinden Nasuh Bey’in Hamamı, Süleyman Bey’in Hamamı,Seydi Hoca
Hamamı…
Karaman
merkezde çoğu büyük kentlerde olmayan kale, cami, medrese, imaret, han, hamam
gibi sosyal hayatta önemli işlevleri olan bu kurumların sayısını ve varlığını
Evliya Çelebi ( 1611-1685 ) sayesinde Karaman’da görebiliyoruz.
Bu yazı büyük ölçüde, Abideler ve Kitabeleri ile Karaman Tarihi adlı İbrahim Hakkı Konyalı’nın kitabından yararlanılarak hazırlanmıştır. Bu vesile ile değerli tarihçiyi rahmetle anar mekânın Cennet olmasını dileriz.
Merhaba Seyahatnamelerde ve Tarihi Coğrafya Eserlerinde Karaman Mehmet Ali Kapar bu konuda diğer bir eserdir. Teşekkürler
Merhaba. Karaman'da turizm adına öne çıkarılması gereken konulardan birini ele almışsınız. Tebrikler. Turizm alanında yol alınması gereken çok mesafe var. Ben umutluyum olur inş..