"Herkes biraz ya Karamanlı, ya da Karamanoğullarındandır."
Türkçe cümlelerin Yunan alfabesi kullanılarak yazıldığı yazı dilidir. Aslında bu yazı dili tümüyle Yunan harflerine dayanmaz; Latin ve Kiril harfleri de zaman zaman göze çarpar.
Karamanlıca yazıyı Türkçe yazıya çevirmede (transkripsiyonda) unutmamak gereken bazı noktalar vardır; yazının yazıldığı bölgenin yerel Türkçesini bilmek ve özellikle kitabelerin “sözcükler arasına boşluk koymadan” yazıldığını unutmamak gibi.
Karamanlıcanın Yunanca olduğu iddiası temelsizdir, Yunan kültürüne ait olduğu da safsatadır, çünkü bu yazıyı Türkçe bilen bir Yunan okuyamayabilir.
Sekiz yüz yıl Arap harfleriyle yazan Türklerin kültürü nasıl Arap kültürü olmuyorsa, dört yüz yıl boyunca Yunan harfleriyle Türkçe yazmış Hıristiyanların kültürü de Yunan kültürünün malı olmaz.
Karamanlıca da yazım birliği yoktur. Bölgeden bölgeye harf stilleri, harflerin içerikleri değişebilir veya yalnızca bir bölgede kullanılan harfe rastlanabilir. Bu açıdan NİĞDE YEŞİLBURÇ KÖYÜ AYİOS THEODOROS KİLİSESİ yazıtı çok tipiktir: Yalnızca burada “i” sesi haç işareti kullanılarak verilmiştir.
Ayrıca yerel söyleyiş tarzı çok belirgindir: Sille yazıtında “ŞEFAATİ İLE” ifadesi “ŞEFAATIYLAN” biçiminde gösterilmiş, “HAK TAALA” yerine “HAK TAALE” yazılmıştır.(1) Yine Kayseri Endürlük’teki yazıtta “bin” rakamının ifadesi tam da Kayserililer gibi nazal n söylenişi ile yazılmıştır: Binn (BIGG).
Karamanlıca da yazım birliğinin olmayışının nedeni bu yazının belli bir ortak eğitimden geçen kişiler tarafından değil, kişisel çabalarla öğrenilen bir yazı oluşundandır. 16. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar örgün eğitim çok az olduğu için, nüfusun büyük çoğunluğu okuma yazma bilmiyor, bilenler de okuyup yazmayı ağırlıklı olarak din eğitimi veren kuruluşlarda öğreniyordu.
Karamanlıca da tam bu noktadan doğmuş gibidir; Kilisenin dua kitabı gereksinmeleri bugün Karamanlıca dediğimiz ve artık tarih olmuş o yazım tarzının nedenidir.
Yunan harfleriyle Türkçe yazmanın tarihi sanıldığı gibi pek yeni değildir. İstanbul Patriği Gennadios’un Fatih’e sunduğu Türkçe itikatname (bağlılık mektubu) Yunan harfleriyle yazılmıştı.(2)
“Karamanlıca” sözcüğünü “Caramanos” biçiminde ilk kullanan kişi 1553-1555 yıllarında İstanbul ve Anadolu’da seyahat eden Hans Dernschuram’dır.(3)
Şerafettin GÜÇ araştırmasıdır.
Kaynak: Bu yazı kısmen az da olsa Gürsel Korat'ın “Taş Kapıdan Taçkapıya Kapadokya” adlı kitabından alınmıştır.
(1) Semavi Eyice, Anadolu’da “Karamanlıca” Kitabeler TTK Belleten, Ocak 1975 sayı 153.
(2) J. Eckmann, bu konuyla ilgili olarak T. Halasi Kun’un “Gennadios török hitvallasa” başlıklı yazısını gösteriyor.
(3) J. Eckmann, Anadolu Karamanlı Ağızlarına İlişkin Araştırmalar, AÜ DTCF Dergisi, Cilt VIII Sayı 1-2 Mart Haziran 1950.