742. Türk Dil Bayramı ve Yunus Emre'yi Anma Etkinlikleri Anısına...

Şerafettin GÜÇ

Emekli Öğretmen

Karamanoğulları Tarihi Araştırmacısı Yazar

Kerimüddin

Böyle bir şartlı isteğin varlığını İbni Bibi’nin bir eserinden öğrenilmektedir.

“Al Avâmir-ül Alâiye” adlı Farsça eserinde, Karamanoğullarının Konya’yı zabt ettiklerinde kurulan divanda tutulacak tutanakların başına şöyle yazılmasını istediklerini bildirmektedir:

“Bâdel-yevm ber-divan, ber-dergâh, ber-barigâh, der-Meclis, der-meydan, çün be-zeban-ı Türkî, zeban-ı diğer nedâret.”

İbni Bibî'nin, eserinde naklettiği bu fermanı; Yazıcı-Zâde, “Tevârih-i Al-i Selçuk” adlı eserinde şöyle tercüme etmiştir:

“Şimdiden girü hiç kimse ne kapuda ve divanda ve meclis ve seyranda Türkî dilinden gayri dil söylemeye.”

Fermanın şuan ki kullanımı (TDK tarafından 2000 yılında sadeleştirilmiştir) : "Bugünden sonra hiç kimse sarayda, divanda, meclislerde ve seyranda Türk dilinden başka dil kullanmaya."

Tarihsel gelişmeye bakılacak olursa 1243 Kösedağ savaşında Selçukluların Moğollara yenilgisinden sonra Konya merkezli Selçuklu sınırlarında taht, saltanat kavgası ne yazık ki başlamıştır.

FERMAN SAHİBİ ŞEMSEDDİN I. MEHMET BEY’İN ŞİKÂRİ’NİN KARAMANAMESİ KİTABINDA ÖLÜMÜNÜN ANLATIMI AYNEN ŞÖYLEDİR :

[ Kerimüddin Karaman Bey’in oğlu Şemseddin I. Mehmed Bey’in mezarının (ferman sahibi) Ermenek Balkusan Köyü külliyesinde olduğu rivayet edilmektedir. Benim tespitlerimde buradaki Mehmet Bey; Sultan Alaaddin Âli (1361 - 1398 I. Murat’ın kızı Nefise Sultan ile evli idi.) oğullarından Sultan II. Mehmet’tir. (1423 - 1465)]

Ez-in-cânib, vezir eydür : - Devletlü hân! Bunlar, muttasıl böyle ceng edici dilâverlerdir, dedi. Mehmed Beg muhkem yorulub kondular. Mehemmed Beg dönüb şehre geldi. Gördü karındaş dahi gelmemiş.

Eydür : - Ey begler! Tatarı şehre getürmekden şehid olmak yeğdür. İki küçek karındaş bile- alub on yedi bin er ile yürüdü. Kızıltağ önünde râst gelüb tîğ çeküb Tekbîr getürüb Tatar içerisine koyuldular. Üç gün üç gice ceng olub yerin bir katı (39b) tozub göğe çıkdı. Gâziler mest pelenge dündüler, kan içmekden.

Ez-in-cânib, eydür Mehemmed Beg: - Bin dilâver ile sürüb hânın ‘âlemin yıkdı. Hân bildi ki tuğun yıkan Karamanoğludur. On bin Tatarı çevirüb öğle zamânına degin ceng kıldılar. Bin yiğidi şehid eylediler. Mehemmed Begin üç kerre atın yıkdılar. Yine atlandı.

Râvi eydür : Mehemmed Beg kendü kılıcıyla dört yüz yigirmi baş kesdi, bir nice def’a. Sonra kendisünü şehid eylediler. Karamanîler sınub kaçdılar. Tatar gelüb Lârende’yi yakub yağma eylediler.

Şehnâme’de Mehemmed Begin şehid olduğu mahâlde bu beyitleri yazmış :

Şehîd-i gâziyân budend îşân

Kucâ ân serverân hoş hırâmân

Be-mürdend hâk heftend

Nîce İskender türâb olmuş nice Dârâ yatur

Be-devlet hoş zebân budend îşân

Kucâ ân gül-ruhân nîk nâmân

Be-zîr-i hâk heme sünbül tehfend (nühüftend) (?)

[Var fenâ destin temâşâ kıl açub ‘ibret gözü]

Günümüz Türkçesine göre anlatımı:

Onlar gazi ve şehid oldular

Hoş dil ve devlet nail oldular

İyi kalpli gül gibi olan O ruhlar nerede

Onların ruhu ebediyen arş-ı âlâda huzur içindedirler

Onlar ölmemiştir, toprakta gömülüdürler

Toprağın altında serpilmiş sümbüldürler.

Nice İskender türab olmuş nice Dara yatar

Ez-in-cânib, Lârende’yi Tatar harâb edüb oturub bir zamân sultândan haber geldi ki sultân demiş :

- Ey hân! Ta’cil varub Mut’a ve Ermenâk’e Karamanoğlu’nun aslın ve neslin kır demiş.

Râvi eydür : Yetmiş bin Tatar Deve meydânına (40a) tüfenk gibi geçüb Mut Ovasına gelüb kal’ayı çevirüb üç gün ceng eylediler. Ez-in-cânib, Mahmud Beg, Sivas’dan otuz üç bin er ile Bolkar’a çıkmış idi. Bolkar kavmi hâzır idi. Ol mahalde Mehemmed Begin şehâdeti haberi geldi. Mahmud Beg âh edüb Kendüsünü yerden yere urdu.

Mirzâ eydür : - Ne turursun? Mut’u yıktılar. Eger tiz varmazsan cümle mülk elinden gider, dedi. Mahmud Beg buyurdu. Bolkar kavmi derbendleri bağladılar. Kendüsü otuz bin Kürd Türkmân ve Moğol ‘askeri ile kös nakkare dögüb Mut’a geldiler. Tatar’a şöyle tîğı urdular ki Tatar sınub kaçub derbende geldiler. Bolkar’ın on bin seng-endâzları şöyle urdular taşı-kim, bir bâş kurtarmadılar. Bin dânesin dutub esir eylediler. Mâ’adâsın kırdılar. Yağma olan rızkı heb sâhibine verdiler.

Kerimüddin Karaman'ın oğlu, Şemseddin I. Mehmed Bey’in mezarının (ferman sahibi) Ermenek Balkusan Köyü’ndeki külliyede olduğu söylenmekte ise; Dr. Mehmet Armutlu’nun (Türkçenin Yeniden Devlet Dili oluşunun 724. Yıl Dönümü etkinlikler anısına, Karaman Valiliği’nce Başbakanlık Tanıtma Fonunun katkılarıyla bastırılan) “KARAMANOĞULLARI TARİHİ” kitabında şu araştırma ifadeleri vardır: (Sayfa 116, 117, 118)

Kerimüddin Karaman bey’in oğulları;

1.Şemseddin I. Mehmed Bey,

2.Halil Bey

3.Kasım Bey’in mezarlarının burada olduğu ifade edilmektedir.

KAYNAKLAR

Janos Eckmann Anadolu Karamanlı Ağzına Ait Araştırmalar AÜ DTCF Dergisi Cilt VIII sayı 1-2 Mart Haziran 1950

Claude Cahen Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler, Çev. Yıldız Moran, e Yayınları İstanbul 1979

kı Uzunçarşılı, Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, TTK Yayınları VIII, İstanbul, 1989

İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları Cilt 24 ss 454-462

Şikari, Karamanoğuları Tarihi, Yeni Kitap Basımevi Konya 1946

Şikâri, Karamannâme, Zamanın Kahramanı Karamanilerin Tarihi, (ed.) Metin Sözen, Metin Sakaoğlu, ÇEKÜL, İstanbul, 2005

İ. Hakkı Konyalı, Abidelerle ve Kitabelerle Karaman Tarihi, Baha Matbaası Ankara 1967

Zeynep Korkmaz Türk Dili Üzerine Araştırmalar TDK Yayınları Cilt I s.248

Semavi Eyice, Anadolu’da “Karamanlıca” Kitabeler TTK Belleten, Ocak 1975 sayı 153

J.Eckmann, bu konuyla ilgili olarak T. Halasi Kun’un “Gennadios török hitvallasa” başlıklı yazısını gösteriyor.

J. Eckmann, Anadolu Karamanlı Ağızlarına İlişkin Araştırmalar, AÜ DTCF Dergisi, Cilt VIII Sayı 1-2 Mart Haziran 1950

Bu konudaki kaynak E.Rossi Canto Turco del Secolo XVI in Caratteri Greci: Annali del R.Instituto Superiore Orientale di Napoli. Nuova Serie I 1940 237-39 olarak verilmiştir.

J.Eckmann, Yunan Harfli Karamanlı İmlası Hakkında, TTK Basımevi Ankara 1950 ss 27-31