4 PRENSESLİ ÇEŞME
Yusuf Yıldırım
Eğitimci Arşivci Yazar(KARTAP)
Arap Kızları Çeşmesi, Gavur Kızlar Çeşmesi ya da Kızlı Çeşme!
Bu çeşmenin uzun bir geçmişinin olduğunu biliyor muydunuz?
Devir değişti, insanlar değişti, çeşmenin mekânı değişti, adı değişti ama kendisi hep var oldu.
Bahsettiğimiz çeşme şimdilerde Canbazgazi Parkı’nın sol ön köşesinde!
Çeşme ilk incelememizde bize sürprizini de yaptı. Osmanlı Türkçesi ile bir kitabesi var. Eğer kitabesi
olmasa idi, bu çeşme ile ilgili bir sürü efsane üretecektik. 200 yıllık olabileceğinden, Avrupa’dan
getirilmiş olabileceğinden vb. havai yorumlar yapacaktık.
Kitabesine göre, bu çeşme, İstanbul Beyoğlu’nda Reşid Paşa Hanı’nda faaliyet gösteren Mübahiye ve
Nafia Müteahhitliği adlı bir şirket tarafından Karaman’a hediye edilmiştir. Üzerindeki tarih 1340’tır.
1340 hicri tarihtir. Miladi karşılığı ise 1921’dir. Bu bilgileri ön kurna üzerindeki, yaklaşık 20×5 cm
ölçülü bakır kitabesinden öğreniyoruz.
Kemal Bayat Amca (d. 1926) çeşmeyi ilk olarak sebze pazarında gördüğünü söylüyor:
-Sebze pazarına Taş Bina’nın karşısında büyük bir kapıdan girilirdi. Yeri Yunus Emre Konferans
Salonu’nun batısındaki boşlukta idi. Yani postanenin de arka tarafı sayılır. Burada bir havuz vardı.
Havuzun ortasında da bu heykelli çeşme vardı. Havuzun içine su dolarken, çeşmeden su fışkırırdı. Bu
çeşmeyi Arap Kızlı Çeşme, Kızlar Çeşmesi yahut Kızlı Çeşme diye çağırırdık. Daha sonra Taş Bina’nın
önüne getirildi.
Karaman’a ait eski resimlerden 3 tanesinde bu çeşme, taş binanın önünde görünmektedir. İki
resimden anlaşıldığı kadarı ile de bir zamanlar bu çeşme önünde resim çektirmek modadır. Bir resmin
arkasında tarih, 1936 yılıdır. Kemal Bayat Amca( d. 1926) dışında, Sarraf Nevzat Küçükoğlu (d. 1930)
da çeşmeyi, burada hatırlamaktadır.
Çeşmenin burada ne kadar durduğu ve hangi tarihte buradan alındığı belli değildir. Talat Duru Amca
(d. 1933) çeşmeyi ilk olarak Ortaokul’un bahçesinde gördüğünü, “Kızlı Çeşme” diye adlandırdıklarını
söylüyor. Ve ekliyor: 37 sonrasını bilirim.
1957 yılında Lise’ye başlayan eczacı Abdurrahman Ünsay da çeşmeyi Ortaokul önünde
hatırlamaktadır. O zamanlar yeni açılan Karaman Lisesi, Ortaokul bünyesinde faaliyet göstermektedir.
Aynı bilgiyi, o dönemleri bilen tüm Karamanlı hemşerilerimiz teyit ettiler.
Heykelli çeşmenin bundan sonraki mekânı İstasyon Parkı olmuştur. Bir rivayete göre de önce Sanat
Lisesine gitmiştir. Ancak Sanat Lisesi’nin açıldığı tarihte göreve başlayan, oranın en eski
öğretmenlerinden Galip Kamer, heykelli çeşmeyi orada hiç görmediğini kesin bir şekilde
vurgulamıştır. Sanat Lisesi’nin açıldığı yıl 1969 yılıdır. Çeşmenin İstasyon Parkına gidiş tarihini en iyi
veren kişi, Kemal Bayat oldu. Söylediğine göre çeşmeyi oraya, yanında birkaç kişi ile beraber kendisi
taşımıştır. Kesin bir tarih veremiyor ama 1967 ila 1970 yılları arası diyor. Şu duruma göre çeşmenin
İstasyon Parkı’na gidiş tarihini 1967-1969 yılları arasına indirebiliriz.
Heykelli çeşme, parkın ortasındaki yuvarlak havuzun tam ortasına yerleştirildi. İstasyon Parkı, heykelli
çeşme için uzun yıllar ev sahipliği yaptı. Herkes çeşmeyi orada kanıksadı. Sadece mekânın doğal objesi
olarak algılandı. Kimse de farklı bir hatıra ya da iz bırakmadı.
Takvimler 1989 yılını gösterdiğinde heykelli çeşmemiz, hiç beklemediği bir ilgiye kavuşacaktı.
Dönemin yeni belediyesi, onu insanların gözü önüne getirmek istiyordu. Gerisini Yaşar Evcen Bey’den
dinliyoruz:
-Bu çeşme İstasyon Parkı’nda idi. Seçimi kazandığımız sırada Sulu Park projesi yeni başlamıştı. Bizim
de ilk icraatımız burasını bitirmek oldu. Fen İşleri müdürüm Hayati Eker, sanat ve kültüre meraklı idi.
Heykelli Çeşme’yi İstasyon Parkı’ndan getirip Sulu Park’ın ortasına dikti.
Heykelli Çeşme oldu fıskiye çeşme! Sulu Parkın da ana motifi idi. Şehrin en nadide mekânını uzun
yıllar süsledi. Karamanlılar, bu çeşmeyi, yazın sıcak gündüz ve gecelerinde su fıskiyesi olarak ortamı
serinletmesi ile hatırlarlar.
Her şeyin bir sonu olduğu gibi fıskiye çeşmenin buradaki misafirliği elbet bitecekti. 2007 yılında Sulu
Park, Aktekke Meydanı’na dönüştürülünce fıskiyeli çeşmemize yine yollar göründü. Çeşmenin bu
seferki, rotasyonu maalesef çok kötü idi. İstikamet belediye deposu! Mecburi istirahatgahında
heykelli çeşmemiz yine unutulup gitti. Ne soran ne gören ne de duyan oldu…
2013 yılına gelinince, geçen dönemin başkanı Kamil Uğurlu Bey, heykelli çeşmeyi tekrar hatırladı. Bir
süreliğine ve yine İstasyon Parkı’na yerleştirdi.
Canbazgazi Parkı yapılınca çeşme buraya nakledildi. Üstelik 4 prensesli çeşmemizin, 4 kurna musluğu
ve 4 kandili olmuştu. Bir gelin görünümündeki 4 prensesli çeşmemiz, fıskiye olamasa da gündüzleri
sâki, geceleri fener olabilecekti.
Bundan sonra 4 Prensesli çeşmemize, rotasyon görünür mü bilinmez. İçgüdülerimize göre 4 Prensesli
Çeşmemiz, yeni yerini pek özümsememişe benziyor. Şimdilik yerinde duruyor ama ufukta her an yine
bir göç hali olabilir.
Teşekkürler: Kemal Bayat, Ahmet Talat Duru, Nevzat Küçükoğlu, Remzi Tartan, Yaşar Evcen,
Abdurrahman Ünsay, Galip Kamer,
