Beş yılda bir yapılan Cumhurbaşkanlığı ve milletvekilliği seçimlerinin ilk turunu bitirdik. İlk tur sonucunda 50+1 şartını sağlayan aday olmadığı için seçimler ikinci tura kaldı. Bu pazar günü yapılacak seçimlerde ise en çok oyu alan aday Türkiye Cumhuriyetinin 13. Cumhurbaşkanı olacaktır. Bu yazımızda siyasi tartışmalardan bağımsız olarak vatandaşlık görevimiz olan oy kullanma işleminin nasıl olması gerektiği ve oy kullanırken dikkat edilmesi gereken hususları açıklamaya çalışacağız.
Yapacağımız açıklamalar öncelikle 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun ile bu kanuna dayalı olarak hazırlanan ve seçimlerin anayasası olarak kabul edilen 135 sayılı genelge doğrultusunda yapılacaktır.
1- Oy Kullanılacak Yer ve Oy Verme Süresi
Oy kullanacak olan vatandaşların her şeyden önce oy verecekleri yeri ve sandığı bilmeleri gerekir. Bu bilgileri içeren seçmen kâğıtları muhtarlıklar aracılığıyla her seçmenin evine gönderilmektedir. Söz konusu seçmen bilgi kâğıdı eline ulaşmayanlar, YSK'nın internet sitesinden, e-Devlet üzerinden oy vereceği okulu ve sandığı öğrenebilirler. Seçmen kâğıdının oy verme esnasında ibraz edilmesi zorunlu değildir.
Oy verme süresi ise tüm yurtta 08.00 – 17.00 saatleri arasındadır. Oy vermenin bitiş saati geldiği halde sandık başında oylarını vermek üzere bekleyen seçmenler varsa, sandık kurulu başkanı bunları saydıktan ve kimliklerini aldıktan sonra sıra ile oylarını kullanmalarına izin verir. Yüksek Seçim Kurulunun belirlediği bitiş saatinden sonra gelen seçmen oy kullanamaz. Başka bir ifadeyle saat 17.00’den sonra binaya giriş yapılması mümkün değilse de içerde bulunan seçmenler oylarını kullanabilecektir.
2- Oy Verme Sırasında Dikkat Edilecekler
Sandık başına gelen seçmen; Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasını taşıyan; Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Kartı, Geçici Kimlik Belgesi, nüfus cüzdanı, resmî dairelerce verilen soğuk damgalı kimlik kartı, pasaport, evlenme cüzdanı, askerlik belgesi, sürücü belgesi, hâkim ve savcılar ile yüksek yargı organı mensuplarına verilen mesleki kimlik kartı, avukat, noter ve askerî kimlik kartı gibi kimliğini tereddütsüz ortaya koyan resimli, resmî nitelikteki belgelerden birini sandık kuruluna vermek zorundadır.
Cep telefonu, fotoğraf veya film makinesi gibi görüntü kaydedici veya haberleşme sağlayıcı cihazlarla oy verme yerine girilmesi yasaktır. Bu tür cihazların oy verme işlemi bittikten sonra iade edilmek üzere sandık kuruluna bırakılması gerekmektedir.
Görme engelli seçmenlere sandık başkanı tarafından oy pusulalarına uygun şablonla oy kullanabileceği hatırlatılır. Seçmenin talep etmesi halinde sandık başkanı, akrabalarından biri veya diğer herhangi bir seçmenin yardımıyla oylarını kullanabilecektir. Benzer şekilde diğer bedeni engeli olan seçmenler de akrabalarından biri veya diğer herhangi bir seçmenin yardımıyla oylarını kullanabilir. Ancak bir seçmen birden fazla engelliye yardım edemez. Yine sandık başkanı ve üyelerin yardım amaçlı oy kabinine girmesi yasaktır. Bunun yanında sandık kurulunun seçmenden engelli raporu göstermesini isteme hakkı yoktur.
Okuma - yazma bilmeyen seçmenlere oy verme sırasında yardım etmek amacıyla oy verme yerine kendisinden başka kimse giremez ve oy kullanma sırasında yardım edemez.
3- Oyların Geçerliliği ve Geçersizliğini Etkileyen Durumlar (134/42-43)
Oyun geçerli sayılması için "TERCİH" veya "EVET" mührü dışında oy pusulalarının herhangi bir yerine imza atılmaması, işaret konulmaması gerekmektedir. Zarfa pusulalar dışında bir şey konulmamalıdır. Yanlış oy kullandığını düşünen ve yeni pusula isteyen seçmene yenisi verilmeyecektir.
Bunun dışında YSK tarafından belirlenen biçim ve renkte olmayan, YSK mührü taşımayan zarflar, birden fazla adaya mühür basılması, oy pusulasına hiç mühür basılmaması (boş oy), mührün diğer aday için ayrılan bölüme taşmış olması halleri ile bütünlüğü bozacak şekilde yırtılmış veya koparılmış olan zarf ve pusulalar açısından kullanılan oylar GEÇERSİZ sayılacaktır.
Buna karşılık zarfların açılması ve okunması sırasında yırtılması, bütünlüğü bozulmaksızın bir kısmının kazaen yırtılması, özel işaret amacı taşımayacak şekilde basit lekelerin bulunması, zarfın arkasına basılan mührün ya da "TERCİH" veya "EVET" mührünün izinin oy pusulasının diğer kısımlarına geçmesi, Cumhurbaşkanı adayı için ayrılan bölgeye birden fazla kez mühür basılması, diğer aday için ayrılan bölgeye temas etmeksizin mührün alanın dışına taşması ve sandık kurulu mührünün ihmal sonucu zarfta bulunmaması kullanılan oyu GEÇERLİ kılacaktır.
Nihai olarak belirtilen hususlara veya kanuni diğer düzenlemelere aykırılık olması halinde seçmenler, müşahitler, adaylar ve itiraza yetkilendirilmiş diğer kişiler tutanağa geçirmek suretiyle itiraz ve şikâyet hakkını kullanabilirler.
Oy kullanma işlemi bittikten sonra derhal sayım ve döküm işlemine geçilir. Oy verme yerinde bulunan siyasi parti ve bağımsız adayların müşahitleri ile o sandık bölgesinde kayıtlı seçmenler sandık kurulunun işlerini aksatmayacak şekilde sayım ve döküm işlemlerini izleyebilirler.
