Halil İbrahim İNCEKARA
Karaman ESOB Genel Sekreteri
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 29.11.2018 tarihinde kabul edilen, 10.12.2018 tarihli ve 30621 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak 01.01.2019 tarihinde yürürlüğe giren “Çevre kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile taşıma amaçlı kullanılan plastik alışveriş poşetlerinin ücretlendirilmesini hükme bağlamış olup uygulamaya 01.01.2019 tarihinden itibaren başlanmıştır.
Plastik Poşetlerin ücretli olarak satışı faaliyet türü ne olursa olsun uzaktan satışlar da dahil olmak üzere, istisnasız tüm satış noktalarında (tekstil, oyuncak, elektronik, gıda ve benzeri) yerlerde uygulama başlamış ve çift kat kalınlığı 15 mikron ve altında olan 50 x 35 cm ebadından küçük poşetler hariç tüm poşetlerde 25 kuruş karşılığında satılmaktadır.
Bu uygulama hiçbir ön hazırlık yapılmadan, pilot uygulama illeri seçilmeden çok aceleye getirilerek, hiçbir alt yapısı da hazırlanmadan başlatılan ve daha başlatıldığı andan itibaren hata ve yanlışlarla dolu bir uygulama olmuştur.
Her şeyden önce market, AVM, ve benzeri yerlerin daha önceden reklam amaçlı marka ve isimlerinin basılı olduğu ve bedelini kendilerinin ödeyerek, işletmelerinde muhasebe kayıtlarında gider olarak gösterdikleri bu poşetlerde barkot sistemi olması gerekir denmesine rağmen, hiçbir poşette barkot bulunmamakta, işletmeler kendi reklamlarını müşteriden para alarak yaptırmaktadırlar.
Reklamın bir bedeli olur, işletme reklam yapacağı zaman bedel öder. Poşetlerdeki işletme ismi ve reklamı için de o işletme bir bedel ödeyerek o poşetleri hazırlatmıştır. Para vererek yapılması gereken reklam, müşteriden para alarak yapılmaktadır. Böylece bizim yıllardır okuduğumuz, bildiğimiz satış, reklam, pazarlama teknikleri de alt üst oldu. Satış, reklam, pazarlama literatürüne yeni bir ifade eklenmiş oldu. “Reklam giderini müşteriye ödetme.”
Müşteriden alınan 25 kuruş poşet parası, hangi ebatlardaki poşetlerden alınacak, eczanede içine 1 tane ilaç kutusu konabilecek minik poşetten de 25 kuruş alınıyor, battal boy dediğimiz market poşetlerinden, konfeksiyon v.b. mağazalardan aldığımız poşetler için de 25 kuruş ödeniyor. Her şeyden önce poşet tanımlaması yapılmamıştır. Diğer bir husus poşetten alınan 25 kuruşun 15 kuruşu devlete “Geri Kazanım Katılım Payı” olarak Bakanlık Merkez Saymanlık Müdürlüğü hesabına yatırılacak. Poşet başına 10 kuruş da ürünü satan, poşeti veren işletmeye kalıyor.
Üç gündür sosyal medyada insanı güldüren, bir o kadar da düşündüren videolar ve resimler dolaşıyor. El arabası ile alış verişe gidenler, AVM’ler önünde 10 kuruşa poşet satanlar, aldığı poşeti içindekileri eve koyduktan sonra “ben bu poşetten memnun kalmadım, iade ediyorum.”diyenler, “yolda sapı koptu, alın kardeşim bu poşetinizi diyenler.”daha buna benzer çok örnekler…
Bütün bunlar çözüm değil. Toplumların günlük hayatına çok şey eğitimle girer. Bunların eğitimi verilmeden poşet kullanımını azaltmak çok zor. Geri kazanım diyoruz. O zaman poşet getirene 10 kuruş verin, bakalım bizim insanımız poşeti atıyor mu? Ayrıca madem ki önemli olan geri kazanım, tekrar dönüşüm ise, bunu sadece poşette değil, plastik şişelerde, çam şişelerde, süt ve meyve suyu
kutuları gibi tüm ürünlerde de yapın. Bir iş toplantısı için Almanya’nın başkenti Berlin’e gitmiştik. Plastik şişelerde satılan tüm ürünlerde, markete boşunu götürdüğünüz zaman 0.25 cent iade ücreti ödeniyor. Yıllar önce bizde de depozito bedeli diye bir uygulama vardı. Özellikle cam şişeleri biriktirir o ürünü aldığımız yere geri götürür, depozito ücretimizi geri alırdık. Bu uygulamanın da geri getirilmesi lazım.
Çok yakın bir zamanda ne olacak, hep birlikte göreceğiz. Plastik içeren malzemelerden, dokumalı veya dokumasız metotlarla üretilen, tekstil ürünü çok kullanımlık poşetler ücrete tabi değil. İşletmeler bu tür poşetleri yaptırıp, kendi logolarını da koyarak müşterilerine ücretsiz olarak vermeye devam edecektir. Belki limit koyabilirler, mesela; 25.-TL ve üzeri alışveriş yapana tekstil ürünü çok kullanımlık poşet ücretsiz diyebilirler.
Şimdiden herkes bisikletine, motosikletine ve arabasına bir defadan fazla kullanımlık, poşet veya file koysun, elinin altında bulundursun. Hatta devamlı 1 adet poşet erkeklerin cebinde, bayanların da çantasında bulunsun. Alış verişe gittiğinizde poşet parası ödemezsiniz.
Sonuç olarak diyoruz ki, birden fazla kullanımlık tekstil ürünü çantaları, fileleri kullanmaya başlayalım ve yaygınlaştıralım, hem poşete para ödememiş oluruz, hem de doğayı korumuş oluruz.