Bu yazıda Sapancalı Hasan Hüsnü’nün Karaman kitabı ikinci nüshasında Karaman Âsâr-ı Atîkası ana başlığı altında son konu olarak ele aldığı Karaman’daki batıl inançlar konusu çeviri, analiz ve değerlendirme ile ele alınacaktır.
İ’tikâdât-ı bâtılanın fâidesi olur mu?!
Özgün metin (Sapancalı Hasan Hüsnü, Karaman, 1922)
Bizdeki şu su’âle “el-cevâb olur” diyeceğim zîrâ bu saydığım ve daha mevcûdı olan bir çok bânî-i ‘atîka belki taş taş üzerine kalmazdı bereket virsün ki ahâlî-i câhile buralarda yatan (müteferrik)lerin erenlerden oldıgına kâ’il bulundıgından zamân zamân gelerek berây-ı istimdâd ve istişfâ’i du’âlar, tezyîrler yapup ayrılırken ber mu’tâd kirli bir paçavra bağlar ve yâhud seng-i mezâra ufak bir taş sürterek murâdının hâsıl olub olmayacağını tefe’ül ider işte bu gibi ‘akîdeler ahâlîsini tamamen tahribine sevk itmeyerek binâları tabiiyetle bırakma sevk itmiş ve bu sâyede ba’z kabrler ve türbeleri sökülüb dağılmamış (Sapancalı, 1922: 46)
Batıl inançların yararı var mıdır? (dilici çeviri)
Bizdeki şu soruya “el cevap olur” diyeceğim. Çünkü bu saydığım ve daha var olan birçok eski eser belki günümüze gelemez, taş taş üstünde kalmazdı. Bereket ki, cahil halk buralarda yatanların farklı, erenlerden olduğuna inandıklarından zaman zaman buralara gelerek yardım ve şifa istemek için dualar, ziyaretler yapıp ayrılırken adet olduğu üzere kirli paçavra bağlarlar ya da mezar taşına bir taş sürterek isteğinin gerçekleşip gerçekleşmeyeceğini uğurdan sayarlar. İşte bu gibi inançlar, Karaman’ın halkını tarihi eserlere zarar vermekten alı koymuş, onları kendi halinde kalmalarını sağlamış, bu vesileyle bazı mezarlar ve türbeler sökülüp, parçalanmaktan kurtulmuş.
Batıl inançlar değerlendirme
Sapancalı, “Tarihi eserlerde yatanların erenlerden olduğunu sanmasa acaba Karaman’da taş taş üstünde kalır mıydı?” sorusuna “el-Cevap olur” yanıtını veriyor.
Karaman’da yaygın biçimde tarihi eserlerle ilgili bir batıl inanç vardır.
Cahil halk, tarihi eserde yatanlardan yardım ve şifa istemek için ziyaretler yapıyorlar ve dualar okuyorlar.
Adet üzere ya mezara kirli paçavra bağlıyorlar.
Ya da mezar taşına bir taş sürterek isteğinin gerçekleşip gerçekleşmeyeceğine dair fal bakmaktalar.
Sapancalı girişteki sorusu doğrultusunda batıl inançların tek iyi yönünün tarihi eserleri koruması olduğunu; Karaman halkının da batıl inançla tarihi eserleri kutsamasından dolayı onlara bir zarar vermediğini dile getirir.
Sonuç
Karaman’daki batıl inançlara dair Sapancalı’nın açtığı başlık, o dönemki halkın toplumsal yapısını ortaya çıkarmak açısından son derece önemlidir. Batıl inançlarla yatıp kalkan halkın bu durumunun temelinde, bilgisizlik, ekonomik yetersizlik ile yaşanan çaresizliğin olduğu şüphesizdir.
Kaynakça
Sapancalı Hasan Hüsnü, Karaman Ahvâl-i İctimâ’iyye, Coğrafiyye ve Târîhiyyesi, Karaman 1922, Süleymaniye Kütüphanesi, İhsan Mahvi Koleksiyonu, No: 66
