Röportaj: Yasemin GÖN KÜÇÜKCİCİBIYIK
Fotoğraflar: Sultan AKBULUT
Fotoğraflar: Sultan AKBULUT
“Toplumu kalkındırmak istiyorsak, izlememiz gereken daha emin ve daha etkili bir yol vardır. O da Türk kadınını çalışmalarımıza ortak etmek, hayatımızı onunla birlikte yürütmek, kadının, bilimsel, toplumsal ve ekonomik hayatta erkeğin ortağı, arkadaşı, yardımcısı ve koruyucusu yapma yoludur.”
...
“Seçen olmak başka, seçilen olmak başka… ”
Karaman’ın ilk kadın Belediye Başkanı Neriman Köse’yi 5 Aralık Türk Kadınına seçme ve seçilme hakkı verilmesinin 87. Yıldönümünde evinde ziyaret ettik.
76 yaşında yüksek bir enerjiyle ekibimizi karşılayan Neriman Köse “Sağlıklı olmaya gayret ediyorum. Haberleri izliyorum, ülke meselelerine kafa yoruyorum, bol bol kitap okuyor ve bulmaca çözüyorum” diyor.
Neriman Köse kimdir?
1946 yılında Aksaray’ın Hanobası köyünde dünyaya gelen Neriman Köse astsubay olan babasının mesleği nedeniyle ilkokul ve ortaokulu çeşitli illerde okudu. Lise eğitimini memleketi Karaman’da, Karaman Lisesi’nde bitirdi. Selçuk Eğitim Enstitüsü’nden matematik öğretmeni olarak mezun olan Köse Türkiye’nin çeşitle illerinde 25 yıl öğretmenlik yaptı. Emekli olmadan bir yıl önce babasının rahatsızlığı nedeniyle memleketi Karaman’a tayin istedi. Sonrasında başlayan zor günlerini ise şöyle anlattı:
Neriman Köse: Babam felç geçirince tayinimi Karaman’a istedim. Babama bakmakla yükümlü olduğuma dair resmi evraklarım olmasına rağmen Milli Eğitim Müdürü Hamza Anaç döneminde tayinim Ermenek Kazancı Lisesi’ne çıktı. Olsun dedik, memleketin her bucağı bizim dedik ve gittik. 2.5 yıl görev yaptıktan sonra 1993 yılında Karaman Kültür Müdürlüğü Yardımcılığı görevine atandım. Daha sonra da emekli oldum. İki çocuğum ve üç torunum ve yoldaşım kuşlarım var.
-Nasılsınız peki… Günleriniz nasıl geçiyor evde?
Neriman Köse: Sağlıklı olmaya her zaman önem veriyor ve gayret ediyorum. Mızmızlanmayı sevmiyorum. Çok şükür iyiyim, sizleri gördüm mutlu oldum. Böylesi anlamlı bir günde beni ziyaret etmeniz beni çok mutlu etti, teşekkür ederim çocuklar.
Neler yapıyorum evde! Her sabah Karaman’ın yerel gazetelerini satır satır okuyarak güne başlarım. Ulusal gazetemi okuyorum, bol bol bulmaca çözüyorum, sağlıklı beslenmeye özen gösteriyorum. Kitap okumayı çok seviyorum. Doktorumun önerisiyle haftada bir kez dizi film izliyorum. Halk TV proğramlarını izlemeyi seviyorum. Sevgili yardımcım Gülsüm ile her gün 15- 20 dakika yürüyorum. Herkese tavsiyemdir sağlığınıza dikkat edin. Kendimi iyi hissediyorum çocuklar…
Neler okuyorsunuz?
Neriman Köse: Atatürk’ün anıları ile ilgili kitaplar okuyorum. Seçen olmak başka seçilen olmak başka! Bana bu hakkı tanıyan Atatürk’e her zaman minnet duyacağım. 27 yıl önce Karaman’da ilk seçilen belediye başkanı olmak elbette çok özel bir duygu benim için… Onun dışında Ömer Hayyam’ın Rubailerini okumayı seviyorum.
Nasıl karar verdiniz belediye başkanı olmaya… Çevreniz nasıl karşılamıştı bu kararınızı?
“Anadolu’da kadın olmak hiçbir zaman kolay olmadı.”
Neriman Köse: Anadolu’da kadın olmak hiçbir zaman kolay olmadı. Karaman’dan önce ilk teklif Seydişehir’de çalışırken 1989 yılında gelmişti. Kızım Elifhan daha küçük olduğu için kabul etmemiştim. Karaman’a gelip emekli olunca Yeşildereli hemşerilerim aday olmamı istedi. Bu kısmı önemliydi, ben bir kadındım ve bana inanıyorlardı. Bu duygu ve düşünce Karaman tarihi içinde önemlidir aslında… Başlarda açıkçası düşünmedim. Çocuklarla tam rahata erdiğim, memleketimde olduğum bir dönemdi. Ancak ısrarlar artmaya başlayınca, bende düşünmeye başladım tabii… Bir akşam evimize bir gurup Yeşildereli geldi ve aynen şunları söyledi:
“ Bize kumar oynamayacak, içki içmeyecek, hovardalık yapmayacak ölümüzde ağlayan, düğünümüzde gülüp oynayacak bir başkan lazım. O’da sensin” dediler. Ben hala karar veremiyorum tabii… Rahmetli eşim “Dostlar bakın, ısrar etmeniz nafile Neriman Hanım düşünmüyor “ deyince rahmetli Şataflı lakaplı Mustafa Ünal ağabey araya girdi “Abdullah Hoca biz sana gelmedik, biz Hoca Hanıma geldik, sen bir dur hele seslenme” deyince ben içimden eşim şimdi kovalayacak bunları derken, ilk destek ondan geldi ve bana “Bu kadar ısrardan yorulduk, he de bitsin artık” dedi.
O sözleri bana destek olacağının ilk işaretiydi. Bölgede bir nabız yoklaması yaptık daha sonra… dönemin Kültür Bakanı Fikri Sağlar döneminde emekli oldum. Kendisiyle bizzat görüştüm, önce emekliliğini onaylamıyorum dedi. Bende CHP’den aday olacağım deyince onay verdi. Tabii parti içinde de çok çabuk kabul gördü diyemem. İlk kez bir kadın aday… Olur diyenler oldu, olur mu? Diye sorgulayanlar, olmaz diyenler de olmuştur. Beni çocukluğumdan bu yana tanıyan rahmetli Ekrem Saçlı beni çok destekledi ve nihayetinde artık aday olmuştum.
- Seçim kampanyanızı merak ediyorum. Vatandaş sizi karşısında görünce ne yaptı?
Neriman Köse: Rakip adayım Yeşildere Belediyesi Muhasebe Müdürü Hafız Aslan’dı. Refah Partisi’nden adaydı ve benden çok önce adaylığını açıklamış seçim kampanyasına başlamıştı. Dini sohbet içerikli toplantılar ile devam eden bir kampanyası vardı. Bana da yol göründü tabii… İlk iş Yeşildereli kadınların sohbet toplantılarına katılmak oldu. Kadınlar kocamız ne derse o deyip kestirip atıyordu başlarda. Yaşamım boyunca Kuranı Kerim mealini okumanın faydalarını bu süreçte çok gördüm. Onun için okuyun arkadaşlar. Dinimizin de ilk emri budur. Sohbet toplantıları bir aydınlanma hareketine dönüştü.
İlk kahve toplantılarına gittiğimde çok garip karşıladılar. Düşünün kapısının önünden kadınların geçmeye imtina ettiği kahvenin içerisine girip ben belediye başkanı adayınızım diyorsunuz. Şimdi anlatırken hikâye gibi… Ama zorlandım elbette. Rahmetli eşim her seferinde pes etmek yok, başaracaksın dedi. Sonra Yeşildereli kadınların desteğini arkama almaya başladım. Bu hayatımdaki en güzel duygulardan birisidir. Seçime doğru da erkek seçmenler rakip adaya su geldi teyemmüm bozuldu kusura bakma demeye başladılar. Artık bu iş tamam demeye başladım. Seçim günü geldiğinde ise sandık başında hoş olmayan şeyler hissettim. Hemen Alay Komutanımızı arayıp durumu izah ettim. Güvenlil önlemleri arttı, sandık oyları sayıldı büyük bir farkla seçimi kazanmıştık. Kadınlar coşkuyla kutladılar bu sonucu…
Sonra ne yaptınız?
“Rahmetli Babam, O koltuk Hz. Ömer’in koltuğu bunu sakın unutma! Adaletli olamayacaksan hemen istifa et kızımdedi”
Neriman Köse: Doğru babamın yanına Karaman’a geldim. İlk nasihati babamdan aldım ve görev yaptığım sürece hep dikkat ettim. Babam “ O koltuk Hz. Ömer’in koltuğu bunu sakın unutma. Adaletli olamayacaksan hemen istifa et kızım” dedi. Hep tekrarladı adaletli olmazsan on parmağım yakanda olsun diye rahmetli… Yolun açık olsun, bu görevi herkesten iyi yapacağına inanıyorum dedi.
Ertesi gün seçim bürosuna geldiğimde, içerisi tıklım tıklım doluydu. Arkamdan 40-50 kişilk bir kadın geldi, başlarında Yeşildere’nin Iraz Abası… Erkeklere dönüp “ Yeterin gayrı şapkalılar, şimdiye kadar reisin yanında hep siz oldunuz. Çıkın gayrı , biz kadınlar geldik” dedi. Yıl 1994 bu konuşmalar İç Anadolu’da bir kasabada geçti. O gün hissettiğim duyu şu oldu seçen mi seçilen mi olmak? Çok mutlu oldum.
Erkekler ne yaptılar peki…
Neriman Köse: Haklısınız deyip, bu haklı sevince ortak oldular ve dışarı çıktılar. Bu sevgi iklimi 10 yıl sürdü.
Görev süresince zorlandığınız anlar olmuş muydu?
Neriman Köse: Olmaz olur mu, oldu tabii… İl Seçim Kurulu’ndan mazbatayı almam 5 gün sürdü. Belediyede göreve başladım, personel buz gibi… çoğunluğu diğer adayı desteklemişti. Bir gün topladım tüm çalışma arkadaşlarımı… Dedim arkadaşlar hiç biriniz bana çalışmayacaksınız, hepimiz Yeşildere için çalışacağız. Vatandaşa nazik davranacaksınız. Uyum sağlamak epey zaman aldı. Yine bölge müdürleri kadın olduğum için çoğu zaman beni vitrin mankeni gördüler, zamanla boyunun ölçüsünü alanda oldu, kabul eden de…
Dönemin Valisi Hakkı Teke’den de az çekmedim. Hem sosyal demokratsın, hem kadınsın… Kabul etmesi kolay olmadı. Hiç alttan almadım bu tavrı…
10 yıl belediye başkanlığı yaptım, iktidar hiç yanımda olmadı. Personel maaşlarını ödeyemediğim günlerim de oldu. Akköprü ve Nalıma bölgesine içme suyu getirmek için iller bankasına borçlandık. Bir bayram personele maaş ödeyemediğim için çok üzülmüştüm. Dönemin Başbakanı merhum Mesut Yılmaz’a faks çektim, durumu izah ettim. Nurda yatsın, hesabımıza hemen para yatırılmıştı. Hemen personelin maaşını ödedim ve Mesut Yılmaz’a teşekkür ettim.
En unutamadığınız anı ne oldu?
Neriman Köse: İlk ziyaretim dönemin Bayındırlık Bakanı Onur Kumbaracıbaşı’ya yaptım. Odasını girişimi beğenmemişti. “Bana bak Başkan, sen devlet memuru değilsin, seçilmiş belediye başkasın. Eciş bücüş değil, dimdik tüm kadınları temsilen gireceksin. Şimdi çık dışarı, yeniden gir dedi. Çıktım yeniden dediği girdim. Şimdi oldu dedi gülümseyerek. Bu anımı unutmuyorum.
Sayın Köse, keşke dediğiniz, yapmayı çok isteyip de yapamadığınız bir proje oldu mu?
“Yeşidere köy oldu, en çok buna üzüldüm”
Neriman Köse: Denircik mahallesi baraj altında kalacaktı. Büyük çaba harcayarak Kayaönü’ne bitişik Şahin Tepesi denilen mevkide Maliye Bakanlığı’na bedel ödeyerek proje onayımızı aldık. Fakat o dönem Valilik, Tarım Müdürlüğü işi yokuşa sürdüler, para talebime onay vermediler. Denircik halkına Belediye desteği ile ev sahibi yapacaktık. Sonrası malum… Bizden sonra yani AKP dönemiyle bölge TOKİ’ye devredildi ve evler tarımla ilgisi olmayan vatndaşlara satıldı. Yani tarım köyünde gerçek sahipleri faydalanamadı. Yeşildere köy oldu. En çok buna üzüldüm. Söylenecek söz de kalmadı.
Kadınların siyasete katılımı neden önemli?
Neriman Köse: Kadınların siyasete katılımı toplumsal dengeyi sağlar. Toplumu kalkındırmak istiyorsak bu şart arkadaşlar… Siyasete girecek kadınlar mutlaka donanımlı ve sabırlı olmalılar. Kadınlara öncü olmalı, giyim kuşamıyla cumhuriyet adabıyla örnek olmalı, idolü olmalı… En önemlisi de erkeklerle eşit koşullarda siyaset yapabimelidir. Kadınların olduğu yerde erkekler daha dikkatli siyaset yapacaktır, daha dikkatli konuşacaktır ve toplum ancak o zaman güçlenecektir.
Ama maalesef 2002’den sonra kadınlar siyaset ve sosyal yaşamdan sanki koptular. Kadın eve kapandı. Sen evinde otur, dört çocuk yap denildi, çocuk büyüt, kocana hizmet et dediler. En son da korona illeti ile ekonomik kriz tuz biber oldu. Her sınıftaki kadını isyan ettirdiler.
Ama ben inanıyorum ki, ülkemizi aydınlığa kadınlar çıkaracak. Kadınlar, geleceğimiz olan çocuklarını elbet düşünüp, sorgulayıp daha doğru kararlar verecekler. Çünkü kriz tencereye tavaya dokandı.
Teşekkür ederim. Son olarak neler söylemek istersiniz?
Neriman Köse: Ülkemin aydınlık sabahlara uyanmasını, ekonomik düzlüğe çıkmasını istiyorum. Eğitimin, hukukun, sağlık sisteminin laik çağdaş, sosyal hukuk devletine dönüşmesini, kadın, çocuk ve hayvan istismarlarının ve cinayetlerin durmasını canı gönülden istiyorum.
Atamın bana verdiği hak ve yetki ile Karaman’ın ilk kadın Belediye Başkanı oldum. Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk sagı ve minnetle anıyorum, merkanı cennet olsun. Nur gölünde uyusun.
Son olarak böylesine anlamlı bir günde beni hatırlamanız beni çok mutlu etti. Bu söyleşi için Uyanış Gazetesi’ne ve özellikle size, ben size Çoban Ateşi diye hitap etmeyi çok seviyorum, çok teşekkür ederim. Işığın sönmesin Çoban Ateşi. Kadınların ışığı aydınlatacak yarınları…
İlk kahve toplantılarına gittiğimde çok garip karşıladılar. Düşünün kapısının önünden kadınların geçmeye imtina ettiği kahvenin içerisine girip ben belediye başkanı adayınızım diyorsunuz. Şimdi anlatırken hikâye gibi… Ama zorlandım elbette. Rahmetli eşim her seferinde pes etmek yok, başaracaksın dedi. Sonra Yeşildereli kadınların desteğini arkama almaya başladım. Bu hayatımdaki en güzel duygulardan birisidir. Seçime doğru da erkek seçmenler rakip adaya su geldi teyemmüm bozuldu kusura bakma demeye başladılar. Artık bu iş tamam demeye başladım. Seçim günü geldiğinde ise sandık başında hoş olmayan şeyler hissettim. Hemen Alay Komutanımızı arayıp durumu izah ettim. Güvenlil önlemleri arttı, sandık oyları sayıldı büyük bir farkla seçimi kazanmıştık. Kadınlar coşkuyla kutladılar bu sonucu…
Sonra ne yaptınız?
“Rahmetli Babam, O koltuk Hz. Ömer’in koltuğu bunu sakın unutma! Adaletli olamayacaksan hemen istifa et kızımdedi”
Neriman Köse: Doğru babamın yanına Karaman’a geldim. İlk nasihati babamdan aldım ve görev yaptığım sürece hep dikkat ettim. Babam “ O koltuk Hz. Ömer’in koltuğu bunu sakın unutma. Adaletli olamayacaksan hemen istifa et kızım” dedi. Hep tekrarladı adaletli olmazsan on parmağım yakanda olsun diye rahmetli… Yolun açık olsun, bu görevi herkesten iyi yapacağına inanıyorum dedi.
Ertesi gün seçim bürosuna geldiğimde, içerisi tıklım tıklım doluydu. Arkamdan 40-50 kişilk bir kadın geldi, başlarında Yeşildere’nin Iraz Abası… Erkeklere dönüp “ Yeterin gayrı şapkalılar, şimdiye kadar reisin yanında hep siz oldunuz. Çıkın gayrı , biz kadınlar geldik” dedi. Yıl 1994 bu konuşmalar İç Anadolu’da bir kasabada geçti. O gün hissettiğim duyu şu oldu seçen mi seçilen mi olmak? Çok mutlu oldum.
Erkekler ne yaptılar peki…
Neriman Köse: Haklısınız deyip, bu haklı sevince ortak oldular ve dışarı çıktılar. Bu sevgi iklimi 10 yıl sürdü.
Görev süresince zorlandığınız anlar olmuş muydu?
Neriman Köse: Olmaz olur mu, oldu tabii… İl Seçim Kurulu’ndan mazbatayı almam 5 gün sürdü. Belediyede göreve başladım, personel buz gibi… çoğunluğu diğer adayı desteklemişti. Bir gün topladım tüm çalışma arkadaşlarımı… Dedim arkadaşlar hiç biriniz bana çalışmayacaksınız, hepimiz Yeşildere için çalışacağız. Vatandaşa nazik davranacaksınız. Uyum sağlamak epey zaman aldı. Yine bölge müdürleri kadın olduğum için çoğu zaman beni vitrin mankeni gördüler, zamanla boyunun ölçüsünü alanda oldu, kabul eden de…
Dönemin Valisi Hakkı Teke’den de az çekmedim. Hem sosyal demokratsın, hem kadınsın… Kabul etmesi kolay olmadı. Hiç alttan almadım bu tavrı…
10 yıl belediye başkanlığı yaptım, iktidar hiç yanımda olmadı. Personel maaşlarını ödeyemediğim günlerim de oldu. Akköprü ve Nalıma bölgesine içme suyu getirmek için iller bankasına borçlandık. Bir bayram personele maaş ödeyemediğim için çok üzülmüştüm. Dönemin Başbakanı merhum Mesut Yılmaz’a faks çektim, durumu izah ettim. Nurda yatsın, hesabımıza hemen para yatırılmıştı. Hemen personelin maaşını ödedim ve Mesut Yılmaz’a teşekkür ettim.
En unutamadığınız anı ne oldu?
Neriman Köse: İlk ziyaretim dönemin Bayındırlık Bakanı Onur Kumbaracıbaşı’ya yaptım. Odasını girişimi beğenmemişti. “Bana bak Başkan, sen devlet memuru değilsin, seçilmiş belediye başkasın. Eciş bücüş değil, dimdik tüm kadınları temsilen gireceksin. Şimdi çık dışarı, yeniden gir dedi. Çıktım yeniden dediği girdim. Şimdi oldu dedi gülümseyerek. Bu anımı unutmuyorum.
Sayın Köse, keşke dediğiniz, yapmayı çok isteyip de yapamadığınız bir proje oldu mu?
“Yeşidere köy oldu, en çok buna üzüldüm”
Neriman Köse: Denircik mahallesi baraj altında kalacaktı. Büyük çaba harcayarak Kayaönü’ne bitişik Şahin Tepesi denilen mevkide Maliye Bakanlığı’na bedel ödeyerek proje onayımızı aldık. Fakat o dönem Valilik, Tarım Müdürlüğü işi yokuşa sürdüler, para talebime onay vermediler. Denircik halkına Belediye desteği ile ev sahibi yapacaktık. Sonrası malum… Bizden sonra yani AKP dönemiyle bölge TOKİ’ye devredildi ve evler tarımla ilgisi olmayan vatndaşlara satıldı. Yani tarım köyünde gerçek sahipleri faydalanamadı. Yeşildere köy oldu. En çok buna üzüldüm. Söylenecek söz de kalmadı.
Kadınların siyasete katılımı neden önemli?
Neriman Köse: Kadınların siyasete katılımı toplumsal dengeyi sağlar. Toplumu kalkındırmak istiyorsak bu şart arkadaşlar… Siyasete girecek kadınlar mutlaka donanımlı ve sabırlı olmalılar. Kadınlara öncü olmalı, giyim kuşamıyla cumhuriyet adabıyla örnek olmalı, idolü olmalı… En önemlisi de erkeklerle eşit koşullarda siyaset yapabimelidir. Kadınların olduğu yerde erkekler daha dikkatli siyaset yapacaktır, daha dikkatli konuşacaktır ve toplum ancak o zaman güçlenecektir.
Ama maalesef 2002’den sonra kadınlar siyaset ve sosyal yaşamdan sanki koptular. Kadın eve kapandı. Sen evinde otur, dört çocuk yap denildi, çocuk büyüt, kocana hizmet et dediler. En son da korona illeti ile ekonomik kriz tuz biber oldu. Her sınıftaki kadını isyan ettirdiler.
Ama ben inanıyorum ki, ülkemizi aydınlığa kadınlar çıkaracak. Kadınlar, geleceğimiz olan çocuklarını elbet düşünüp, sorgulayıp daha doğru kararlar verecekler. Çünkü kriz tencereye tavaya dokandı.
Teşekkür ederim. Son olarak neler söylemek istersiniz?
Neriman Köse: Ülkemin aydınlık sabahlara uyanmasını, ekonomik düzlüğe çıkmasını istiyorum. Eğitimin, hukukun, sağlık sisteminin laik çağdaş, sosyal hukuk devletine dönüşmesini, kadın, çocuk ve hayvan istismarlarının ve cinayetlerin durmasını canı gönülden istiyorum.
Atamın bana verdiği hak ve yetki ile Karaman’ın ilk kadın Belediye Başkanı oldum. Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk sagı ve minnetle anıyorum, merkanı cennet olsun. Nur gölünde uyusun.
Son olarak böylesine anlamlı bir günde beni hatırlamanız beni çok mutlu etti. Bu söyleşi için Uyanış Gazetesi’ne ve özellikle size, ben size Çoban Ateşi diye hitap etmeyi çok seviyorum, çok teşekkür ederim. Işığın sönmesin Çoban Ateşi. Kadınların ışığı aydınlatacak yarınları…
teşekürler öğretmenim iyki varsınız hayatımızın dönüm noktasında tesekürler
Hayat boyu şunu söyledim, Atatürk Devrimlerinin ve Cumhuriyet kazanımlarının en kadın erkek eşitliğidir. Ancak neredeyse 100 yılda bu eşitliğin hayata tam olarak geçirilememiş olması çok üzücü. Siz Karaman da en güzel örneklerden birisiniz. Kutluyor, sağlıklar diliyorum.
Sayın KÖSE ile ayrı partilerde de olsak uyum içinde çalışma sergileyerek Karaman'a hizmet sunduğumuza inanıyorum.Kendisi iyi,örnek bir insan başarılı bir belediyeci ve idareci idi.Bundan sonraki hayatında sağlıklar ve esenlikler diliyorum.Saygılarımla. Ecz.Mesut ÇETİN Eski Anap Merkez İlçe Başkanı