Karaman’da etli ekmeğin tarihçesi üzerine kısa bir araştırma yazısı yazdım. Bu yazımı okuyan değerli okuyucularımdan olumlu tepkiler ve etli ekmek üzerine güzel anılar nakledildi. Bu yazımda sizlerle o hatıraları paylaşmak istiyorum.
Karaman Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği ve Lokantacılar, Fırıncılar, Pastacılar ve Gıda Maddesi Üreten İşyerleri Esnaf Odası eski başkanı rahmetli Ahmet Yenilmez Tahsin Ünal Mahallesinde, şimdiki Birtat Lokantası karşısında Etli ekmek fırını işletirken bir hanımefendi gelir evinde hazırlayıp getirdiği etli etmek içini uzatarak, “bana 3 yarım etli ekmek yapıverin ben 15 dakika sonra gelir alırım” der.
Ahmet Yenilmez ve Etli ekmek Ustası kürekçi Yakup Usta, tepsiye bakarlar hanımefendinin getirdiği etli ekmek içinde sadece biber, domates ve soğan karışımı olduğunu görürler. Elbette ki bundan etli ekmek olmaz. ( Ahmet Yenilmez başkan eli açık çok sağvetliydi. Çoğu zaman 2 tahanlı pide alana bir tahanlı pide de kendisinden koyar ve para almazdı. İhtiyaç sahibi kişilere de ücretsiz etli ekmek, peynirli börek, tahanlı pide verirdi.) Hemen fırının karşısındaki kasap Arif Usta’ya seslenir “Arif Usta 6 yarımlık bir etli ekmek içi hazırla ve çok acele olsun” der. Hemen etli ekmek içini alarak Yakup Usta fırına atar, pişdikden sonra keserek hanımefendinin tepsisine koyar ve tepsiyi de sofra bezine sararak kendisine verirler. Bayan fark etmesin diyerek de 3 yarım pişirme parası alırlar. Aradan 5 dakika geçmeden bayan etli ekmeği geri getirir. “Bir yanlışlık olmuş, benim etli ekmek içi bu değil, zannedersem başkasının etli ekmek içi ile karışmış, hem benim iç 3 yarımlıktı.(1)”der. Bunun üzerine Ahmet Yenilmez ve Orada bulunan araştırmacı, gazeteci, yazar Hasan Özünal, “Abla, senin etli ekmek içini Yakup usta yere düşürmüş ve ayağını basmış. Onun için özür dileriz, biz de yeni iç hazırlattık ve 3 yarım da kendimizden yaptık. Hakkını helal et, kusura bakma.”derler. Böylece her dönemde yaşadığımız sıkıntılı süreçler olabilir. Bu hanım kardeşimiz de etli ekmeğin içine konulacak eti alacak durumu olmadığı için bu yapılan nazik desteğe “peki öyleyse, teşekkür ederim.” Diyerek fırından ayrılmış.
Artık 1970’li yıllardan sonra, mevlitlerde, düğünlerde, sünnetlerde v.b. günlerde çorbadan tatlıya kadar yapılan yöresel Karaman yemeklerimizin yerini pratik ve kolay sunumu olması nedeniyle etli ekmek alır olmuştur. Bir gün Mehmet Ali Kırboğa (Kara sakal hoca) hocamızı Madenşehri Köyü’ne Mevlit okumaya götürürler. Maluk Madenşehri Köyümüz Karadağ eteklerinde Kentsel Sit Alanı olan ve fazla yapılaşmanın yapılamadığı, günümüzde de yerinin değişmesi için çalışmaların devam ettiği bir köyümüz. Karasakal hocamız Karaman’dan Madenşehri’ne giderken etrafı izler, özellikle köye yaklaştığında sürülerle keçilerin yayıldığını görür ve “Bu köyde hayvancılık yaygın,herhalde bir keçi kesilip, kavurma da yapılmıştır.”der. Mevlid okunur yere sofra bezleri serilir, kasnak ve siniler konur, hocam kavurma beklerken bir de ne görsün! Kasalarla etli ekmek getirilmiş ve sinilere konmaya başlayınca “Etli ekmeğin bir parçasını eline alır ve günde 5 sefer seni yemekten
bıktıydık, burada da (Madenşehri’nde de) beni buldun.”der. Madenşehri’ndeki mevlide gelenler de “Hocam çok haklısın ama biz de et ve kavurmadan bıktık, etli ekmeği çok özlüyoruz, ancak böyle günlerde yiyoruz”demişler. Böylece etli ekmek üzerine hoş ve tatlı bir sohbet yapılmıştır.
1962-1963 yılları gazeteci-yazar Hasan Özünal henüz 6-7 yaşlarındadır. Dedesi ile birlikte şimdiki Cumhuriyet Parkı’nın yanına gelirler. Rahmetli Cevat Andaç’ın kırtasiye dükkanının yanındaki etli ekmek fırınından dedesinin verdiği harçlık ile yarım etli ekmek yer ve üzerine de Kayserilioğlu pasajına girerek dondurma alır, yer. Eskiden etli ekmek üzerine dondurma yemek güzel bir gelenek ve alışkanlıkmış.
Soğla, Mesudiye ve Yassıören köyünden yaklaşık 30-40 kişi traktöre biner hususi olarak Karaman’a etli ekmek yemeye gelirler ve etli ekmekten sonra da üzerine dondurma yerlermiş.
Etli ekmek en güzel şekilde fırında sıcak ve gevrek olarak yenir. Onun tadını eve veya iş yerine götürülerek yenen etli ekmek asla vermez. Yeri gelmişken buradan etli ekmek fırını işletmecilerimize de seslenmek istiyorum. Yapılan etli ekmeklerin paketlenmesinde fırınlarımızın bir kısmı özel yaptırılmış kutular kullanmaktalar. Hijyen açısından çok da güzel oluyor. Onlara buradan teşekkür ediyorum. Diğer özellikle tavuk ambalaj kutularını kullanan fırınlarımıza da lütfen sizler de özel yaptırılmış kutuları kullanın diyor. Etli ekmek tadında güzel günler diliyorum.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
(1) Etli etmekte yarım ifadesi: Fırıncılarla yapmış olduğum istişarelerde tırnaklı pide hamuru bezesinin bölünerek yarısına etli ekmek yapılmasından dolayı “yarım” ifadesi kullanılmaktadır. Tabi ki günümüzde etli ekmek için de kaç gram hamurdan yapılacağı ilgili ihtisas odası ve Esnaf Odaları Birliği tarafından verilen fiyat tarifesinde açık bir şekilde belirtilmektedir. (Mesela, şu anda Karaman’da etli ekmek 160 gram hamurdan yapılmaktadır.)
Kalemine kuvvet yüreğine sağlık arkadaşım