Hem patates
tohumluğu konusunda yurtdışına bağımlılığı ortadan kaldırarak ithal tohumlara
harcadığımız milyonlarca liralık dövizin ülkemizde kalmasını sağlamak, hem de
dondurulmuş parmak patates ve patates nişastası üretimi yapmak için kurulan
Seydibey Tarım Ürünleri Entegre Tesisleri’nin nitelikli hammadde ihtiyacını
karşılamak amacıyla 2013 yılında faaliyete başlattığı Doku Kültürü
Laboratuvarı’nda hastalıklardan ari temiz ve genç patates tohumları üretiliyor.
Patates sürgününden fide üretimi ile başlayan ve önce seralarda mini yumruların
üretilmesi, sonrasında çiftçi şartlarında mini yumrulardan patates tohumlarının
üretilmesi ile devam eden ve yaklaşık 4 yıl süren patates tohumluğu üretim
süreçlerini başarıyla tamamlayan Konya Şeker,
ürettiği genç jenerasyon patates tohumluklarını 2 yıldır patates
üreticisine dağıtmaya başladı. İlk hedefi bölge üreticisinin patates tohumluğu
ihtiyacını tamamen yerli tohumla karşılamak olan Konya Şeker, uzun vadeli hedefini ise patates tohumluğunda
ithalata ihtiyaç kalmamasını sağlamak olarak belirledi. Patates üretiminde
hastalıklardan ari genç yerli patates tohumluğunun kullanılması bir yandan
tarımsal üretimde verimliliği arttırırken, diğer yandan toprağın
hastalanmasının önüne geçiyor. Bütün bunlarla birlikte ülkemizin döviz
sarfiyatının azaltılmasını da sağlıyor.
Yurtdışından
getirilen tohumluklar, 6-7 kere çoğaltılmış olan jenerasyon yaşı yüksek yaşlı
tohumlar olarak ülkemize girerken, hastalık etmenleri ile bulaşık olma riski de
çok fazla olduğu için ciddi anlamda verim kayıplarına yol açarken,
topraklarımızın da kirlenmesine sebep olabiliyordu. Oysa, Konya Şeker’in Doku
Kültürü Laboratuvarında tamamen steril ortamda, patatesin sürgününden meristem
kültürü ile elde edilen invitro patates bitkileri nod kültürü ile yani yapraklı
gövde parçaları kesilerek mikro çoğaltım yapıldıktan sonra iklim kontrollü
seralara aktarılıyor. Seralarda yaklaşık 4 aylık gelişim sürecini tamamlayarak
elde edilen patates mini yumruları hasat ediliyor. Süper elit kademede ve
jenerasyon yaşı sıfır, hastalıklardan ari olarak üretilen mini yumrular Konya
Şeker tarafından 2 yıl arazide çoğaltıldıktan sonra üreticilere tohumluk olarak
veriliyor.
ŞEKER FABRİKASI SICAK SUYU ISITIYOR, DOKU KÜLTÜRÜ LABORATUVARI VE
SERALAR TOHUMLUKLARI ÜRETİYOR
Patates tohumluğu
üretmek için kurduğu Doku Kültürü Laboratuvarını ve Seralarını entegre sistem
ile Şeker Fabrikasının üretim prosesinde kullandığı sıcak suyu seraların ve
laboratuvarın sıfır maliyetle ısıtılmasında değerlendiriyor. Çürük buhar da
denilen ve üretim prosesinde tekrar kullanmak için soğutulması gereken suyu
soğutma kulelerinde enerji harcayarak soğutmak yerine seralarda dolaştırarak
hem seraları ısıtan hem de suyu sıfır maliyetle soğutan Konya Şeker,
Türkiye’nin en büyük sera alanlarından birini de kışın -30 dereceleri gören
Konya’da kurmuş ve domates, salatalık, biber gibi sera ürünlerinin üretimini
başlatmıştı. Sera alanlarında muzun yanı sıra tropikal bazı ürünlerin de deneme
üretimlerini gerçekleştiren Konya Şeker, şimdi de aynı yöntemle ısıttığı
laboratuvar özellikli seralarda hastalıklardan ari, yüksek verimli yerli
patates tohumluğu üretimini de yapılıyor.
3 YILDA 7.658 TON PATATES TOHUMU ÜRETTİK
Patates
tohumluğunun laboratuvar şartlarında üretimini tamamlayan ve mini yumruların
tohumluk olarak kullanılabilmesi için çoğaltımı için arazi ekimine 2016 yılında
başlayan Konya Şeker, 3 yılın sonunda 7 bin 658 ton patates tohumluğu üretti.
Arazi şartlarında elit kademede tohumluk patates üretiminin oldukça zor bir
çalışma olduğunu belirten yetkililer, elit kademede tohumluk patates
üretiminde, üretim yapılan toprağın patates hastalık ve zararlılarından temiz
olması, sıfır jenerasyon tohumlukların rüzgar ve böcek hareketleri ile
hastalıklı ve yaşlı patateslerle etkileşime maruz kalmaması için arazi
seçiminin son derece önemli olduğunu ve bu nedenle daha önce patates üretimi
yapılmamış ve çevresinde patates tarımı yapılmayan arazileri seçtiklerini
vurguladılar.
Doku Kültürü
Laboratuvarı yetkililerinin verdiği bilgilere göre Konya Şeker, 2016 yılından
itibaren sulamaya yeni açılmış, geçmişinde hiç patates ekimi yapılmamış
araziler bularak elit tohumluk patates üretim çalışmalarını yaptı ve 2016
yılında mini yumrudan 370 ton ön elit kademede tohumluk patates üretti. 2017
yılında 737 ton ön elit kademede tohumluk, 2 bin 206 ton da elit kademe
tohumluk üreten Konya Şeker, 2018 yılında ise 739 ton ön elit kademede
tohumluk, 3 bin 606 ton elit kademe tohumluk olmak üzere 3 yılda toplam 7 bin
658 ton ön elit ve elit kademe tohumluk patates üretimi gerçekleştirdi.
2018 yılında genç
jenerasyon 2 bin 200 ton elit tohumluk patatesi üreticilerle buluşturan Konya
Şeker, bu yıl ise 3 bin 600 ton elit
tohumluk patatesin üreticilere dağıtılmasını planlıyor. Doku Kültürü
Laboratuvarı yetkilileri, ön elit tohumlukların fiyatlarının patates tohumluğu
üreten ülkelerden ithalat fiyatının çeşitlere göre tonunun 1500-2000 Euro
arasında değiştiğini ancak bu fiyatlara ithalat yapılmak istense bile üretici
ülkelerden ilk kademe ön elit tohumluk ithalatının neredeyse imkânsız
olduğunu, ülkemize ithal edilen
tohumlukların genellikle 3-4 yaş daha ileri kademede olan Temel 2 kademe tohumluklar
olduğunu ve bu tohumlukların da çeşitlere göre tonunun 900-1200 Euro arasında
değişen fiyatlara ithal edilebildiğini belirttiler. Konya Şeker’in arazi
şartlarında üretimini yaptığı ön elit kademedeki tohumluk maliyetinin 2017
yılında 590 Euro, 2018 yılında ise 577 Euro civarında olduğunu belirten
yetkililer, yerli üretimle ithal tohumluklara göre tohum maliyetinin yaklaşık
1/3 oranında azaltıldığını, bundan da daha önemlisi üreticinin genç jenerasyon
tohumlukla verimli ve nitelikli üretim yapma imkanına kavuştuğunu vurguladılar.
DAHA KALİTELİ TOHUM, DAHA VERİMLİ PATATES ÜRETTİK
Konya Şeker’in doku
kültürü projesiyle ilgili olarak 25.ve 26. Dönem AK Parti Karaman Milletvekili
ve PANKOBİRLİK Genel Başkanı Recep Konuk yaptığı değerlendirmede şunları
söyledi: “Patates tohumluğu üretiminde kullanılan mini yumrular ve diğer
kademelerdeki tohumluklar Türkiye’ye Avrupa ülkeleri ve Çin’den geliyor, ancak
bu gelen tohumlukların genç ve yaşlı olanların fiyatlarındaki aşırı
farklılıklar hatta istense bile genç ya da sıfır jenerasyon tohumluk getirmenin
nerede ise imkansız olması gibi sebeplerle ülkemize genelde yaşlı
diyebileceğimiz tohumluklar ithal edilebiliyordu. Anılan sebeplerle yaşlı ve istisnai olarak da
olsa hastalıklı tohumların ülkeye girmesi hem topraklarımızı kirletiyor hem de
ciddi verim kayıplarına neden oluyordu. İşin bir diğer yönü ise patates
tohumluğunda en büyük sıkıntı, siz sıfır jenerasyon, hastalıklardan ari genç
tohum almak isteseniz, fahiş fiyatlara razı olsanız bile bu tohumlukları temin
etmek neredeyse imkansızdır. En iyi ihtimal 2-3 yaşında tohumlukları ithal
edebilirsiniz. Yani elinizde nitelikli, kaliteli verimli toprağınız olsa bile
özellikle patates tohumluğunda dışa bağımlı iseniz, verimli ve kaliteli üretim yapmak sizin
elinizde değil başka ülkelerin inisiyatifindedir. Patateste verimli ve kaliteli
üretim yapabilmek için tek çare tohumunu da üretmek. Konya Şeker olarak biz bu durumun hem ülkemiz
tarım sektörüne hem de ülkemiz sanayisinin rekabet gücüne yaptığı olumsuz
etkiye sessiz kalamazdık. Neticede biz sürecin iki tarafında da olan bir
kurumuz. Yani hem bir üretici kooperatifi olarak tarladaki üretimle doğrudan
ilgiliyiz, hem de ülkemizin en büyük dondurulmuş parmak patates üretim
tesislerinden birine ve Türkiye’nin tek patates nişastası fabrikasına sahibiz.
Biz işin hem tarladaki verimini artırmakla, hem de işletme verimliliğini
arttırmakla kendimizi yükümlü sayıyoruz. Biz Konya Şeker olarak işin sadece
sanayi kısmını organize etmenin yeterli olmadığını en iyi bilen kuruluşuz.
Tarımsal sanayide, gıda sektöründe rekabet gücünüz tarlaya atılan tohumun
niteliği ve kalitesi ile başlar. Eğer orada işe verimlilikte dünya ile
yarışacak seviyeden başlamıyorsanız, zaten yarışa 5-10 adım geriden
başlarsınız. Tarım sektöründe, gıda pazarlarında dünya ile yarışacaksanız bu
işin birinci kuralı tarladaki verimi arttırmaktır. Yani; nitelikli, kaliteli ve
yüksek verimli tohumla işe başlamaktır. Tarladaki verim iyi ise, orada bir
problem yaşamıyorsanız gerisi zaten teferruattır.
27 çeşit tohum ve
fide üretiyoruz. Şunu ifade edebilirim ki, bizim en çok önem verdiğimiz
tohumluklardan birisi de patates tohumudur. Patates bölgemiz açısından çok
önemli bir tarım ürünü, hem münavebe açısından çok önemli bir ürün hem de
bölgemizin tarım çeşitliliği açısından çok önemli bir ürün. Böyle bir ürünün
tohumu ithal ya da yaşlı ve kalitesiz olursa topraklarımızı hastalandırıyor. Bu
riski ortadan kaldırmanın tek yolu kendi tohumluğumuzu üretmek dedik ve yerli
patates tohumu üretiminde doğru yerden, doğru şekilde başlamak için büyük
gayret sarf ettik ve Doku Kültürü Laboratuvarını kurduk.
Düne kadar dışarıya
bağımlı olduğumuz patates tohumu konusuna, Doku Kültürü Merkezimizde
ürettiğimiz yerli ve milli tohumla çözüm bulduk. Hem dışardan gelen hastalıklar
bitti, hem dışarıya bağımlılık sonlandı, hem de çok verimli tohumlara erişmiş
olduk. Uzun uğraşlarla, büyük emek ve sabırla patates dokusundan elde edilen
mini yumrular anaç olarak bölgeye ekildi. Çiftçiler böylece yerli ve milli
tohumla hem hastalıklardan korundu hem de verim artışına kavuşmuş oldu. Böylece
ülkemizde hem çiftçimiz hem de sanayimiz kazandı.
Kaldı ki, biz bir
üretici kuruluşuyuz, bizim ortaklarımız bizim işlediğimiz patateslerin de
üreticileri. Biz onları nitelikli, kaliteli ve yüksek verimli tohumluklarla
buluşturarak onların daha tarlaya tohumu atarken kazanmaya başlamalarını
işletme verimliliğinden daha çok önemseyen bir kurumuz. Dünyayı taradık ve en
yeni, en ileri teknikleri masaya yatırdık. İşletme bütünlüğümüzün bize sunduğu
imkânları da değerlendirdik ve projenin verimli olmasıyla birlikte üretim
sahaları büyüdü ve sözleşmeli üreticilerimizin kaliteli ve verimli tohumluk
ihtiyacını yerli tohumlukla karşılayacak kapasiteye ulaştık 2013 yılında 400 m2
Doku Kültürü Laboratuvarı ve mini yumru soğuk hava deposu bulunan şirketimiz,
çalışmalarına 3 dekar serada 1.000.000 adet mini yumru üretimi ile başladı.
Bugün kapasite artışı sağlayacak ilave yatırımları yaparak, Doku Kültürü
Laboratuvarımızın üretimini 10 dekar serada ve yılda 3.000.000 adet mini
yumruya (sıfır jenerasyon) çıkardık. Üstelik de o tonuna 1.500, 2.000 Euro
vermeye razı olsak bile ithalatını yapamadığımız ön elit jenerasyon genç
patates tohumluklarını yaklaşık üçte bir maliyetle ürettik. Yani hem
bağımlılıktan hem de dayatılan fiyattan üreticiyi kurtardık. Bu Laboratuvar ve
seralar 2013 yılında faal hale geldi, 2016 yılından beri de arazide tohumluk
çoğaltmaya başladı. 3 yılda ürettiğimiz ön elit ve elit tohumluk tonajı 7.658
tona ulaştı. Yani kabaca bu üretim bile 7,5 Milyon Euro’nun ülkemizde kalmasını
sağladı. Yaptığımız işin özeti şudur, Konya Şeker, patates tohumluğuna el attı,
ithalatı daralttı, verimli ve kaliteli üretimin önünü açtı. İnşallah bu proje
ile sağlıklı ve genç yumrular üreterek sadece kendi üreticimizin değil ülkemizdeki
patates üreticilerinin tamamının maliyetini azaltırken, verimini en üst
seviyeye çıkaracağız. Gayretimiz bunun için, çabamız bunun içindir.”