ŞEYHLERİN ATANMASI

ŞEYHLERİN ATANMASI Talat Duru (Makale) Anadolu’da süregelmiş bir çok vakıflara mutasarrıf atanması bir düzen bir prensip üzerine yapılmaktadır. Birde Yunus Emre gibi Eizze vakfına mensub zaviyeler, doğrudan doğruya padişahlığa bağlıdır. Bir mutasarrıfın ölüm veya hastalık gibi sebeplerden yeri muattal kalırsa, (Yeri açık kalır yapacağı vazifesi aksarsa) mutasarrıfın oğlu, oğlu yoksa en yakını, şer’i mahkemeye başvurur. Mahkemenin tutanağı padişahlık makamına bildirilir. Orada teftiş mahkemesinin ve cihat idaresinin uygun bulması sonucu, adı geçen kişinin vazifeye atandağına dair berat verilir. Zaviyenin vakfiyesi bulunmamakla beraber, bakımlı bir şekilde yaşatıldığı ve zaviyedara, gelirin onda biri ücret olarak verilmekte olduğundan da, zaviye için gelir kaynağı vakfedilmiş olur. 1  Gelirin artan onda dokuzunun zaviyenin bakım ve onarımıyla buraya gelip giden ziyaretçilerin  ağırlanmasına ve diğer masraflara sarfedilmektedir. Karaman’da Yunus Emre zaviyesi vakfının ve bazı görevlilerinin adlarıyla atama tarihlerinin siyakat yazısı ile kaydedilmiş olduğu kütük defterinde vakfın adı şu şekilde yazılmıştır. “Vakfı zaviye i Yunus Emre der nefs i Larende” Yani Karaman’da Yunus Emre vakfı Vakfın adının bu şekilde kayıtlı olduğu söz konusu kütük defterinin aynı sayfasında siyakat yazısı ile düşülmüş olan kayıtlarda, bu vakfa zaviyedar ve mitevelli olarak tayin edilen 14 kişinin adlarıyla tayin tarihleri sırasıyla şöyle yer almaktadır. 1-    Vakfa zaviyedar ve mütevelli olarak ilk defa 14 zilkade 1120 hicri 14 Ocak 1709 miladi tarihinde belirli bir ücret karşılığında Mahmut isminde bir zat tayin edilerek beratı verilmiştir. 2-    18 Şevval 1125 hicri 27 Ekim 1713 miladi tarihinde Mehmet Halife İbni Ahmet tayin edilmiştir. 3-    15 zilhicce1128 hicri 18 Kasım 1716 miladi tarihinde Ali, Ahmet İbrahim, Hasan ve Hüseyin adlarındaki kardeşler müştereken tayin edilmiştir. 4-    26 Recep 1140 hicri 26 Şubat 1728 miladi tarihinde Seyyit Ali tayin edilmiştir. 5-    6 Muharrem 1176 hicri 17 Temmuz 1762miladi tarihinde Sofuzade İsmail halife tayin edilmiştir. 6-    Recep 1194hicri 29 Haziran 1780 miladi tarihinde Seyyit Şeyh Mehmet halife tayin edilmiştir. 7-    26 Sefer 1198 hicri 9 Ocak 1783 miladi tarihinde Şeyh Seyyit İsa efendi İbni Şeyh Seyyid Ali tayin edilmiştir. 8-    22 Cemaziyyil evvel 1198 hicri 2 Nisan 1784 miladi tarihinde Şeyh Seyyit İsa efendi İbni Şeyh Osman tayin edilmiştir. 9-    Gurre i zilhicce 1198 hicri 5 Ekim 1784 miladi tarihinde Şeyh Mehmet halife tayin edilmiştir. 10-    16 Zilkade 1201 hicri 19 Ağustos 1787 miladi tarihinde Seyyit  İsa efendi İbni Şeyh Osman tayin edilmiştir. 11-    23 Rebiul evvel 1202 hicri 21 Aralık 1787 miladi tarihinde Seyyit Şeyh Mehmet tayin edilmiştir. 12-    20 Sefer 1238 hicri 25 Ekim 1822 miladi tarihinde Şeyh Seyyit Sunullah efendi ve  Şeyh Seyyit Abdullah efendi müştereken tayin edilmiştir. 13-    10 Cemaziyel ahir 1276 hicri 23 Aralık 1859 miladi tarihinde Seyyit Abdurrahman efendi tayin edilmiştir. 14-    29 Sefer 1290 hicir 16 Nisan 1873 miladi tarihinde Hacı Ahmet dede efendi İbni Hacı Yahya efendi tayin edilmiştir. Diyanetin araştırıp çıkardığı tablo alt alta sıraladığımızda şöyle; Mahmut            1709 Ahmet                        1713 Ali, Ahmet, Hasan, Hüseyin  1716 Seyyit Ali            1728 Sufi zade İsmail        1762 Mehmet            1780 İsa bin Ali            1783 Osman                         1787 Mehmet            1787 Sunullah Abdullah        1822 Abdurrahman                    1859 Yahya                        1853 Ben sayın araştırmacının neleri kaynak alıp bu listeyi çıkardığını anlayamadım.Listenin başında üç adet mutasarrıfın ismi yok. Bu isimler ve vazife gördükleri tarihler şöyle: Veli        1640    Evveli Cafer               1668    Sonrası Mehmet    1699    Öncesi Listenin sonunda da eksiklikler var. Mustafa    1894    Öncesi Ebubekir    1894    Sonrası Sunullah    1904    Ölümü Sayın araştırmacı 1700 tarihinden önce Mutasarrıf ve vakıf kaydı yok diyor fakat bizim elimizde 1646 ve 1660 tarihli iki belge var.